Bazen birini görürsünüz ve nereden tanıdığınızı hatırlayamazsınız. Bu durum genellikle normal olarak nitelendiriliyor ancak bazı bireyler kardeşini, eşini ya da annesini tanıyamayacak duruma gelebiliyor. Bunun nedeni prosopagnozi adı verilen nörolojik bir problem olabiliyor. Bu rahatsızlık zaman zaman filmlere, dizilere konu oluyor bazen de ünlü isimlerle gündeme geliyor. Hafıza zayıflığı ile de karıştırılabilen prosopagnozi kişinin aynadaki görüntüsünü tanıyamama durumuna bile neden olabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken, Prosopagnozi hakkında bilgi verdi.
Agnozi beyin hastalığı sonucunda ortaya çıkan, bir şeyin tanınmasındaki bozukluktur. Bu bozukluk tek tek duyu biçimlerine hastır. Görsel, işitsel ya da dokunma agnozileri vardır. Ancak bir kişide agnoziden bahsedebilmek için tanımayı sağlayacak temel duyu girişinin sağlam olması gerekir. Örneğin görme agnozisinden bahsetmek için kişinin görmesinin normal olması gerekir. Prosopagnozi de daha önceden bilinen yüzleri tanınama ve yeni yüzleri öğrenme yeteneğinin kaybı ile seyreden bir görsel agnozi türüdür. Yunanca prosopon (yüz) ve gnosis (bilgi) kelimelerinden türemiştir.
Prosopagnozisi olan kişiler genellikle aile üyelerini, yakın arkadaşları ve hatta kendilerini tanımakta zorluk çeker. İnsan beyninde yüz tanıma ile özel bir bölüm bulunmaktadır. Onun için herkesin bulutlara, kahve falına, dağlara, desenlere baktığında bir anlam ifade etmeyecek şekilleri insan yüzüne benzetme eğilimi vardır. Ancak prospagonzi hastalarında bu özellik olmaz. Bu sebeple de Prosopagnozi ciddi sosyal problemler yaratabilir. Yaşamdan sahneler, arabalar ve yüzdeki duygu ifadeleri gibi diğer kategorileri etkileyen tanıma bozukluklarına eşlik edebilir, ancak yüz tanıma tek başına da görülür. Hastalar, insan yüzünün bir insan yüzü olduğunu bilmektedirler. Hatta insan yüzünde kulaklar, burun ya da ağzı işaretle gösterirler. Prosopagnozikler çevredeki herhangi bir nesneyi tanıyabilirler. Örneğin kalemi, elbiseyi, arabayı tanıyabilir ama kendilerinin o nesne ile geçmişteki ilişkilerini bilemezler. Yani o nesnenin kendilerine ait olup olmadığına karar veremezler ya da belirli bir arabanın markasını söyleyemezler. Prosopagnozili kişilerin en yaygın şikayetlerinden biri, televizyon şovlarının ve filmlerin konularını takip etmekte zorlanmalarıdır. Çünkü karakterlerin kimliğini takip edemezler.
Yapılan çalışmalara göre kalıtımsal bir hastalık olabileceği bilinmektedir. Bazen de felç, beyin hasarı veya bazı nörodejeneratif hastalıklardan kaynaklanabilir. Bazı kişiler, doğuştan bir bozukluk olarak yüz körlüğü ile doğarlar. Bu durumlarda, ailelerde olduğu gibi genetik bir bağlantı olabileceği de düşünülür. Bu sorunun otizmle de ilişkisi olabileceği söylenir ama otizmin standart bir belirtisi değildir. Yüz körlüğünün görme bozukluğu, öğrenme güçlükleri veya hafıza kaybından kaynaklanmadığını belirtmek önemlidir. Kişiyi hatırlayamamanın bir hafıza probleminin aksine, yüzleri tanıma ile ilgili özel bir problemdir.
Nöroloji uzmanı hastalardan öncelikle bir anamnez yani hasta öyküsü alır ve nörolojik muayenesini gerçekleştirir. Prosopagnozi tanısı mental durumun nöropsikolojik testler ile değerlendirilmesi sonucunda konulur. Görsel algıyı sınayan pek çok test vardır.
Prosopagnozinin belirli bir tedavisi yoktur. Prosopagnostikler genellikle "parça parça" veya "özelliklere göre" tanıma stratejilerini kullanmayı öğrenirler. Bu, giyim, yürüyüş, saç rengi, vücut şekli, hal ve tavır ve ses gibi ikincil ipuçlarını içerir. Ancak bu stratejiler her zaman işe yaramaz ve prosopagnozisi olan bir kişi, beklenmedik bir ortamda tanıdığı biriyle karşılaştığında ya da dış görünüşte değişiklikler olduğunda yine tanıma güçlüğü yaşayabilir.
PROSOPAGNOZİ NEDİR?
Agnozi beyin hastalığı sonucunda ortaya çıkan, bir şeyin tanınmasındaki bozukluktur. Bu bozukluk tek tek duyu biçimlerine hastır. Görsel, işitsel ya da dokunma agnozileri vardır. Ancak bir kişide agnoziden bahsedebilmek için tanımayı sağlayacak temel duyu girişinin sağlam olması gerekir. Örneğin görme agnozisinden bahsetmek için kişinin görmesinin normal olması gerekir. Prosopagnozi de daha önceden bilinen yüzleri tanınama ve yeni yüzleri öğrenme yeteneğinin kaybı ile seyreden bir görsel agnozi türüdür. Yunanca prosopon (yüz) ve gnosis (bilgi) kelimelerinden türemiştir.
PROSOPAGNOZİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Prosopagnozisi olan kişiler genellikle aile üyelerini, yakın arkadaşları ve hatta kendilerini tanımakta zorluk çeker. İnsan beyninde yüz tanıma ile özel bir bölüm bulunmaktadır. Onun için herkesin bulutlara, kahve falına, dağlara, desenlere baktığında bir anlam ifade etmeyecek şekilleri insan yüzüne benzetme eğilimi vardır. Ancak prospagonzi hastalarında bu özellik olmaz. Bu sebeple de Prosopagnozi ciddi sosyal problemler yaratabilir. Yaşamdan sahneler, arabalar ve yüzdeki duygu ifadeleri gibi diğer kategorileri etkileyen tanıma bozukluklarına eşlik edebilir, ancak yüz tanıma tek başına da görülür. Hastalar, insan yüzünün bir insan yüzü olduğunu bilmektedirler. Hatta insan yüzünde kulaklar, burun ya da ağzı işaretle gösterirler. Prosopagnozikler çevredeki herhangi bir nesneyi tanıyabilirler. Örneğin kalemi, elbiseyi, arabayı tanıyabilir ama kendilerinin o nesne ile geçmişteki ilişkilerini bilemezler. Yani o nesnenin kendilerine ait olup olmadığına karar veremezler ya da belirli bir arabanın markasını söyleyemezler. Prosopagnozili kişilerin en yaygın şikayetlerinden biri, televizyon şovlarının ve filmlerin konularını takip etmekte zorlanmalarıdır. Çünkü karakterlerin kimliğini takip edemezler.
PROSOPAGNOZİ NEDENLERİ NELERDİR?
Yapılan çalışmalara göre kalıtımsal bir hastalık olabileceği bilinmektedir. Bazen de felç, beyin hasarı veya bazı nörodejeneratif hastalıklardan kaynaklanabilir. Bazı kişiler, doğuştan bir bozukluk olarak yüz körlüğü ile doğarlar. Bu durumlarda, ailelerde olduğu gibi genetik bir bağlantı olabileceği de düşünülür. Bu sorunun otizmle de ilişkisi olabileceği söylenir ama otizmin standart bir belirtisi değildir. Yüz körlüğünün görme bozukluğu, öğrenme güçlükleri veya hafıza kaybından kaynaklanmadığını belirtmek önemlidir. Kişiyi hatırlayamamanın bir hafıza probleminin aksine, yüzleri tanıma ile ilgili özel bir problemdir.
PROSOPAGNOZİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Nöroloji uzmanı hastalardan öncelikle bir anamnez yani hasta öyküsü alır ve nörolojik muayenesini gerçekleştirir. Prosopagnozi tanısı mental durumun nöropsikolojik testler ile değerlendirilmesi sonucunda konulur. Görsel algıyı sınayan pek çok test vardır.
PROSOPAGNOZİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Prosopagnozinin belirli bir tedavisi yoktur. Prosopagnostikler genellikle "parça parça" veya "özelliklere göre" tanıma stratejilerini kullanmayı öğrenirler. Bu, giyim, yürüyüş, saç rengi, vücut şekli, hal ve tavır ve ses gibi ikincil ipuçlarını içerir. Ancak bu stratejiler her zaman işe yaramaz ve prosopagnozisi olan bir kişi, beklenmedik bir ortamda tanıdığı biriyle karşılaştığında ya da dış görünüşte değişiklikler olduğunda yine tanıma güçlüğü yaşayabilir.